هنگامی که بیتکوین (BTC) برای نخستین بار توسط ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) مطرح شد، جیمز آ. دونالد (James A. Donald) اولین شخصی بود که علناً در رابطه با این سیستم اظهار نظر کرد. وی در خطاب به ناکاموتو بیان کرد: “اینطور که من از طرح پیشنهادی شما برداشت کردم، بعید است که این سیستم بتواند در مقیاس مورد انتظار عمل کند “. اکنون بیش از یک دهه از آن زمان می‌گذرد و هنوز هم مقیاس‌پذیری (Scalability) بزرگترین مشکل بیتکوین و سایر سیستم‌های قدیمی رمزارز محسوب می‌شود.
اما منظور از مقیاس‌پذیری دقیقاً چیست؟ بیتکوین از زمان ظهورش تاکنون تنها قابلیت پردازش حدود ۷ تراکنش در هر ثانیه را داشته است. این ظرفیت شاید در ابتدای فعالیت این سیستم کافی بود، اما اکنون چند سالی می‌شود که ترافیک این سیستم بسیار افزایش یافته و در نتیجه مدت زمان پردازش تراکنش‌ها طولانی‌تر شده و کاربران کارمزدهای بالایی را برای تراکنش‌ها پرداخت می‌کنند.
اگر بیتکوین بخواهد زمانی به یک جایگزین تمام عیار بجای سیستم‌های پرداخت فعلی تبدیل شود، مسلماً باید بتواند با این سیستم‌ها رقابت کند. اما تاکنون که نتوانسته به پای این سیستم‌ها برسد. برای درک بیشتر اهمیت این موضوع، کافی است ظرفیت پردازش بیتکوین را با سیستم پرداخت ویزا (Visa) مقایسه کنید، به طوریکه بیتکوین در هر ثانیه ۷ تراکنش و ویزا در هر ثانیه به طور میانگین ۲۴ هزار تراکنش را پردازش می‌کند که البته ظرفیت حداکثر آن ۵۰ هزار تراکنش در ثانیه است.
طی سال‌های گذشته، جامعه بیتکوین پیشنهادات مختلفی را در رابطه با چگونگی بهبود مقیاس‌پذیری این سیستم مطرح کرده است، اما همچنان اتفاق نظر جامعی بر سر این موضوع وجود ندارد. به همین دلیل اکنون شاهد گسترش چندین شبکه شبیه به بیتکوین از نسخه اصلی آن هستیم. با این حال، راه حلی به نام شبکه لایتنینگ (Lightning) وجود دارد.
شبکه لایتنینگ چیست؟
در برهه‌ای از زمان، ارسال تلگراف سریع‌ترین و بهترین راه ارتباط از راه دور محسوب می‌شد. برای این منظور بایستی به اداره پست منطقه خود مراجعه کرده و با پر کردن چند فرم و پرداخت هزینه پیام که براساس تعداد حروف محاسبه می‌شد نسبت به ارسال پیام خود اقدام می‌کردید. سپس پیام شما به نزدیک‌ترین تلگراف‌خانه تلگراف می‌شد تا از آنجا به مقصد نهایی ارسال گردد. سپس یک پستچی تلگراف شما را به مقصد مورد نظر تحویل می‌داد.
اساساً افراد زیادی در ارسال چنین پیام کوتاه و ساده‌ای درگیر بودند و شما مجبور به پرداخت هزینه بابت آن بودید. این موضوع بسیار با وضعیت فعلی بیتکوین شباهت دارد. به طوریکه شبکه لایتنینگ در اینجا همانند مکالمه تلفنی با یک شخص از راه دور است. کافی است کلید ۱ را بفشارید تا تلفن دوست شما زنگ بخورد!
به بیان ساده، ایده‌ای که در ماورای شبکه لایتنینگ بیتکوین وجود دارد بر این اساس است که نیازی به ثبت اطلاعات هر یک از تراکنش‌ها در شبکه بلاک‌چین نیست.
بلکه، شبکه لایتنینگ با اضافه کردن یک لایه دیگر به بلاک‌چین بیتکوین باعث می‌شود تا کاربران بتوانند بر روی این لایه اضافه کانال‌های پرداختی میان دو طرف ایجاد نمایند. این کانال‌ها تا زمانی که مورد نیاز باشند وجود خواهند داشت و از آنجا که این کانال‌ها تنها میان دو نفر ایجاد شده، پردازش تراکنش‌ها آنی و با کارمزد بسیار کمتر یا حتی بدون کارمزد انجام می‌شود.
شبکه لایتنینگ چگونه کار می‌کند؟
عملکرد این شبکه را با ذکر یک مثال تشریح می‌کنیم. فرض کنید دنی و جان دوست و همکار هستند. بنابراین بایستی اکثر اوقات، به سرعت و با کمترین کارمزد برای یکدیگر پول ارسال کنند. در نتیجه یک کانال در شبکه لایتنینگ ایجاد می‌کنند. ابتدا بایستی یک کیف‌پول چند امضایی ایجاد کنند که در واقع کیف پولی است که هردو با استفاده از کلید‌های خصوصی خود امکان دسترسی به آن را دارند. سپس هر یک بایستی مقدار مشخصی بیتکوین به این کیف پول واریز کنند. مثلا هر کدام ۳ بیتکوین به این کیف پول واریز می‌کنند.
پس از آن می‌توانند تراکنش‌های نامحدودی را میان خود انجام دهند. درواقع این تراکنش‌ها به نوعی توزیع مجدد وجوهی است که در آن کیف پول مشترک ذخیره شده است. برای مثال، اگر دنی بخواهد ۱ بیتکوین برای جان ارسال کند، بایستی حق مالکیت این مقدار بیتکوین را به او منتقل نماید. بنابراین هردو با استفاده از کلید‌های خصوصی‌شان یک ترازنامه جدید را امضا می‌کنند.
توزیع واقعی وجوه زمانی انجام می‌شود که این کانال بسته شود. این الگوریتم از آخرین ترازنامه امضا شده جهت تعیین مقدار دارایی هر شخص استفاده می‌کند. چنانچه پس از تراکنش فوق، دنی و جان تصمیم به بستن کانال بگیرند، دنی ۲ بیتکوین و جان ۴ بیتکوین دریافت خواهد کرد.
به محض بسته شدن کانال، اطلاعات مربوط به موجودی اولیه و نهایی این کانال در بلاک‌چین بیتکوین منتشر می‌شود. بنابراین شبکه لایتنینگ این امکان را فراهم می‌آورد تا کاربران بتوانند تعداد زیادی تراکنش را در خارج از بلاک‌چین اصلی انجام داده و سپس تمام این تراکنش‌ها را در قالب یک اطلاعات ثبت می‌کند.
جالب‌تر اینکه با گسترش این تکنولوژی، دیگر حتی نیازی به ایجاد یک کانال اختصاصی برای ارسال پول به یک شخص خاص نخواهد بود. بلکه می‌توانید از کانال‌هایی که بواسطه آن‌ها پیش‌تر با دیگران در ارتباط بودید نیز برای ارسال پول به اشخاص استفاده کنید. سیستم به طور خودکار کوتاه‌ترین مسیر را پیدا خواهد کرد.
به همین طریق شبکه لایتنینگ می‌تواند در نهایت به بحث بی‌پایان در رابطه با خرید یک فنجان قهوه با بیتکوین پاسخ دهد. به ظاهر انجام چنین کاری از طریق شبکه لایتنینگ امکان‌پذیر به نظر می‌رسد، چراکه می‌تواند مصداق یک خرید بدون کارمزد باشد.
با این حال، باید گفت که اگرچه مفهوم شبکه لایتنینگ بدین معنی است که این شبکه در راس بلاک‌چین کار می‌کند، اما امنیت آن به اندازه شبکه بلاک‌چین نخواهد بود. بنابراین به احتمال زیاد از این شبکه برای تراکنش‌های کوچک استفاده خواهد شد. تراکنش‌های بزرگ‌تر که نیاز به امنیت غیرمتمرکز دارند احتمالاً همچنان در لایه اصلی انجام خواهند شد.
در نهایت، ویژگی بسیار جذاب دیگر شبکه لایتنینگ که اکنون در مرحله آزمایش قرار دارد، مبادلات اتمی درون زنجیره‌ای (Cross-chain Atomic swaps) است که در واقع انتقال توکن‌ها میان بلاک‌چین‌های مختلف است. به بیان ساده این ویژگی روشی برای تبادل هرنوع جفت ارز بدون نیاز به استفاده از صرافی‌های رمزارز است.
در نهایت باید گفت که این تکنولوژی می‌تواند باعث اجتناب از فعالیت در صرافی‌های رمزارز متمرکز که امنیت پایینی دارند و همچنین منجر به کاهش خطرات مرتبط با معامله در این گونه صرافی‌ها شود. پیش‌تر نیز اولین آزمایش تبادل توکن‌ها میان بلاک‌چین‌های آزمایشی بیتکوین و لایت‌کوین (LTC) موفقیت‌آمیز بوده است.
مزیت‌های شبکه لایتنینگ
سرعت تراکنش: با راه‌اندازی این شبکه، دیگر نیازی به انتظار برای چندین مرحله تایید برای هر تراکنش نخواهد بود. به طوریکه دیگر ترافیک شبکه اهمیتی نداشته و تراکنش‌ها به صورت آنی انجام می‌شوند. چنانچه این شبکه راه‌اندازی شود، بازار رمزارز می‌تواند گام‌های بزرگی را در جهت رقابت با سیستم‌های پرداخت سنتی مثل ویزا (Visa)، مسترکارت (Mastercard) و پی‌پال (Paypal) بردارد.
کارمزدهای تراکنش: از آنجا که در حقیقت تراکنش‌ها در کانال‌های شبکه لایتنینگ و خارج از بلاک‌چین انجام می‌شوند، بنابراین میزان کارمزد‌ها بسیار پایین بوده یا حتی برخی تراکنش‌ها بدون کارمزد خواهند بود. این موضوع یکی از مهمترین مزیت‌های شبکه لایتنینگ محسوب می‌شود، زیرا امکان استفاده از بیتکوین به عنوان یک روش پرداخت رایج در فروشگاه‌ها، کافه‌ها و … را فراهم می‌کند.
مقیاس‌پذیری: شبکه لایتنینگ می‌تواند ظرفیت پردازش تراکنش‌ها در بیتکوین و سایر رمزارزها را به میزان حداقل یک میلیون تراکنش در هر ثانیه افزایش دهد.
تبادلات اتمی درون زنجیره‌ای: اولین آزمایش تراکنش‌های درون‌زنجیره‌ای موفقیت‌آمیز بوده و این موضوع بسیار هیجان انگیز است. تا زمانی که دو شبکه بلاک‌چین از یک تابع هش رمزنگاری استفاده می‌کنند، کاربران قادر به ارسال پول از یک زنجیره به زنجیره دیگر بدون نیاز به اعتماد به یک واسطه شخص ثالث مثل یک صرافی خواهند بود. این تکنولوژی پتانسیل بالایی برای ایجاد تحول در صنعت رمزارز دارد.
امنیت و عدم امکان ردیابی تراکنش‌ها: در اکثر رمزارزها ناشناخته بودن هویت‌ها به طور کامل برقرار نبوده و امکان ردیابی تراکنش‌ها از کیف‌پولی به کیف‌پول دیگر وجود دارد. اما از آنجا که در شبکه لایتنینگ اکثر تراکنش‌ها در خارج از بلاک‌چین انجام می‌شوند، بنابراین ردیابی ریزتراکنش‌هایی که از طریق این شبکه انجام می‌شوند تقریباً غیرممکن است.
معایب شبکه لایتنینگ
پیچیدگی کانال‌ها: شبکه لایتنینگ همانند شبکه‌ای از کانال‌ها طراحی شده که به محض راه‌اندازی آن، به لحاظ تئوریک بایستی امکان پردازش بی‌وقفه تراکنش‌ها وجود داشته باشد. با این حال اگر یک پرداخت مجبور به طی کردن مسیر پیچیده‌ای باشد، مشخص نیست که چه اتفاقی در شبکه خواهد افتاد. مسلماً اگر تراکنشی نیاز به عبور از چندین کانال واسط داشته باشد، کارمزد این تراکنش افزایش خواهد یافت.
محدودیت کانال‌ها: یکی دیگر از معایب این شبکه آن است که در نسخه فعلی کانال‌ها دارای محدودیت هستند. یعنی تعداد بیت‌کوین‌هایی که به واسطه ایجاد یک کانال توسط دو کاربر در کیف پول ذخیره شده برابر با حداکثر میزان وجه موجود در آن کانال است. این موضوع باعث می‌شود تا برخی کاربران ناچاراً نقدینگی خود را یا در کانال‌های شبکه لایتنینگ یا خارج از آن در بلاک‌چین اصلی نگهداری کنند. این شرایط برای بسیاری از کاربران به ویژه آن‌هایی که با محدودیت منابع مواجه هستند مطلوب نخواهد بود.
همچنین، نگرانی‌هایی از بابت تشکیل مراکز (Hubs) در این شبکه وجود دارد. مراکز درواقع انواعی از گره‌ها با سرمایه بسیار زیاد هستند که اکثر تراکنش‌ها از آن‌ها عبور می‌کنند. بسیاری از طرفداران بیتکوین این موضوع را باعث تمرکزگرایی بیشتر در شبکه می‌دانند. اما بعید است که چنین مراکزی در شبکه لایتنینگ بتوانند درآمد قابل توجهی از کارمزدهای تراکنش‌ها بدست آورند.
منبع: Cointelegraph
